Czebaczek amurski (Pseudorasbora parva) to niewielka rybka z rodziny karpiowatych, pochodząca z Północnej Azji (Rosja, Chiny). Wielu naukowców i ekologów zainteresowało się tym gatunkiem jako gatunkiem inwazyjnym w wielu regionach świata, w tym także w Polsce. Jego właściwości rozrodcze oraz tendencja do szybkiego rozprzestrzeniania się stanowią zagrożenie dla rodzimych gatunków ryb i ekosystemów słodkowodnych.
1. Pochodzenie i rozprzestrzenianie
Pochodzenie: Czebaczek amurski pochodzi z Azji Wschodniej, głównie z dorzecza Amuru (stąd nazwa), ale także z Chin, Korei i Japonii. Warto to doprecyzować, aby uniknąć wrażenia, że występuje tylko w Rosji i Chinach.
Introdukcja w Polsce: Czebaczek amurski został przypadkowo wprowadzony do Polski w latach 90. XX wieku, najprawdopodobniej wraz z materiałem zarybieniowym karpia. Warto dodać, że jego introdukcja była niezamierzona i wynikała z braku kontroli nad transportem ryb.
2. Charakterystyka
Długość: Czebaczek amurski osiąga zwykle długość 7-11 cm, ale samice mogą być nieco większe niż samce. Warto zaznaczyć, że w sprzyjających warunkach może osiągać nawet do 12 cm.
Ubarwienie: Ubarwienie czebaczka amurskiego może być srebrzyste, żółtawe lub zielonkawe, często z niebieskawym odcieniem. Warto dodać, że ubarwienie może się różnić w zależności od środowiska.
Otwór gębowy: Otwór gębowy jest skierowany ku górze, co ułatwia mu pobieranie pokarmu z powierzchni wody. Jest to ważna cecha adaptacyjna.
3. Zachowanie i żywienie
Dieta: Czebaczek amurski jest wszystkożerny, ale jego dieta opiera się głównie na planktonie, owadach, ikrze i małych organizmach wodnych. Warto dodać, że może również zjadać ikrę i narybek innych ryb, co stanowi dodatkowe zagrożenie dla rodzimych gatunków.
Szybkie tempo rozrodu: Czebaczek amurski ma bardzo szybkie tempo rozrodu, co przyczynia się do jego inwazyjności. Samice mogą składać ikrę kilkakrotnie w ciągu sezonu, co prowadzi do szybkiego wzrostu populacji.
4. Historia w Polsce
Zasiedlenie: Czebaczek amurski zasiedlił głównie wody stojące i wolno płynące, takie jak stawy, jeziora, starorzecza i rowy melioracyjne. Warto dodać, że jego ekspansja w Polsce była bardzo szybka, co wynika z jego dużej plastyczności ekologicznej.
5. Zagrożenie dla rodzimych gatunków
Konkurencja: Czebaczek amurski konkuruje z rodzimymi gatunkami ryb o pokarm i miejsce do rozrodu. Może również przenosić pasożyty i choroby, które są groźne dla lokalnych gatunków.
Wpływ na ekosystemy: Jego obecność może prowadzić do zmniejszenia różnorodności biologicznej w ekosystemach wodnych, co jest szczególnie niebezpieczne dla wrażliwych gatunków endemicznych.
6. Regulacje prawne
Zakaz wypuszczania: W Polsce obowiązuje zakaz wypuszczania czebaczka amurskiego na wolność. Zgodnie z rozporządzeniami, po złowieniu należy go bezzwłocznie uśmiercić. Warto dodać, że podobne regulacje obowiązują w innych krajach UE.
Obrót i hodowla: Czebaczek amurski jest objęty ograniczeniami prawnymi w Unii Europejskiej, co oznacza, że jego hodowla i obrót są regulowane. Warto wspomnieć, że jest on wpisany na listę gatunków inwazyjnych o znaczeniu unijnym.
7. Plastyczność ekologiczna
Adaptacja: Czebaczek amurski wykazuje dużą zdolność do adaptacji do różnych warunków środowiskowych, co ułatwia mu kolonizację nowych obszarów. Może przetrwać w wodach o niskiej jakości, co dodatkowo zwiększa jego inwazyjność.
8. Podsumowanie
Znaczenie ekologiczne: Czebaczek amurski stanowi poważne zagrożenie dla rodzimych ekosystemów wodnych w Polsce i innych krajach Europy. Jego szybkie tempo rozrodu, wszystkożerność i zdolność do adaptacji czynią go trudnym do kontrolowania gatunkiem inwazyjnym.
