Brzanka (Barbus meridionalis) to gatunek ryby słodkowodnej z rodziny karpiowatych (Cyprinidae). Charakteryzuje się wydłużonym, lekko bocznie spłaszczonym ciałem, osiągającym zazwyczaj 25 do 27 cm długości. Można ją łatwo rozpoznać po smukłym ciele, wąsach (struktury podobne do wąsów) w pobliżu ust oraz barwie, która waha się od oliwkowo-zielonej do brązowej, często z ciemniejszym grzbietem i jaśniejszym brzuchem. Występuje głównie w górnej Wiśle oraz jej dopływach, takich jak Soła, Skawa, Raba, Dunajec, Wisłoka i San. Zazwyczaj zamieszkuje czyste, szybko płynące strumienie i rzeki o kamienistym lub żwirowym dnie. Żyje wyłącznie w rzekach z dość silnym nurtem i nie występuje w wodach stojących.
Barbus meridionalis, znany jako brzanka, występuje również pod innymi nazwami:
Barbus petenyi
Barbus peloponnesius
Barbus carpathicus
Barbus balcanicus
Jest często mylona z brzaną (Barbus barbus).
Różnice między Brzanką a Brzaną Pospolitą
Ciało
Brzanka (Barbus meridionalis): Ciało wydłużone i wrzecionowate, osiągające maksymalnie do 30 cm długości. Zazwyczaj 25-27 cm.
Brzana pospolita (Barbus barbus): Większa, o masywniejszym ciele, które może osiągać długość do 70 cm.
Otwór gębowy
Brzanka: Otwór gębowy w położeniu dolnym.
Brzana pospolita: Otwór gębowy bardziej wysunięty do przodu.
Płetwy
Brzanka: Płetwa grzbietowa elastyczna i lekko wypukła.
Brzana pospolita: Płetwa grzbietowa twarda z ząbkowanym ostatnim promieniem.
Zachowanie i Dieta
Brzanki tworzą stada wielopokoleniowe i żywią się głównie skorupiakami oraz larwami owadów. Okres tarła przypada zazwyczaj na okres od maja do lipca. Zasiedlają górne biegi rzek nad podłożem kamienistym i żwirowym, a ich występowanie obejmuje obszary Europy Środkowej.
Ochrona i Połowy
Brzanka (Barbus meridionalis) podlega w Polsce ochronie – Rozporządzenie Ministra Środowiska z 28.12.2016 r., co oznacza całkowity zakaz łowienia. Choć nie znajduje się na listach gatunków zagrożonych, wymaga ochrony ze względu na zachowanie równowagi ekosystemów wodnych.
Mieszaniec: Brzana Karpacka
Brzana karpacka (Barbus cyclolepis waleckii) to hybryda powstała z krzyżówki brzany pospolitej i brzanki. Początkowo uznawana za odrębny podgatunek przez Dr Halinę Rolik z Instytutu Zoologii Polskiej Akademii Nauk (PAN) w Warszawie, po jej badaniach została zaklasyfikowana jako osobny gatunek. W wyniku badań genetycznych przeprowadzonych przez czeskiego badacza Petra Kotlika, seniora naukowca i kierownika laboratorium w Instytucie Fizjologii i Genetyki Zwierząt Czech Academy of Sciences (CAS), okazało się, że brzana karpacka nie jest odrębnym gatunkiem, lecz mieszańcem, co narobiło zamieszania w rozpoznawaniu gatunków. Dlatego należy rozróżniać jedynie brzankę i brzanę, co wystarczy wiedzieć przeciętnemu wędkarzowi. Należy pamiętać, że brzanka objęta jest całkowitym zakazem łowienia.
Podsumowanie
Zrozumienie różnic między tymi gatunkami jest kluczowe dla ochrony bioróżnorodności oraz zarządzania ekosystemami wodnymi, a przede wszystkim przy wędkowaniu w górnej Wiśle i jej dopływach.
