Pstrąg tęczowy(Oncorhynchus mykiss), znany również jako tęczak kalifornijski, to gatunek ryby z rodziny łososiowatych, należący do łososi pacyficznych. Jest to ryba ceniona zarówno ze względu na swoje walory smakowe, jak i na znaczenie w akwakulturze oraz wędkarstwie. Wiele osób docenia go również ze względu na jego wartości odżywcze i korzyści zdrowotne. Dlatego też pstrąg tęczowy jest obecny w wodach wielu krajów na całym świecie, choć pierwotnie występował w Ameryce Północnej, w zlewiskach Oceanu Spokojnego.
1. Nazewnictwo i taksonomia
Salmo irideus: To historyczna nazwa, która była używana wcześniej, ale obecnie nie jest uznawana za poprawną. Pstrąg tęczowy został przeniesiony do rodzaju Oncorhynchus, a jego obecna naukowa nazwa to Oncorhynchus mykiss.
Mikiża: To nazwa, która była używana w polskiej literaturze, ale obecnie nie jest powszechnie stosowana. W polskim piśmiennictwie przyjęła się nazwa pstrąg tęczowy.
- „Pstrąg łososiowy”: Ta nazwa jest stosowana głównie przez producentów i sprzedawców, którzy chcą podnieść wartość rynkową ryby poprzez skojarzenie jej z droższym łososiem. W rzeczywistości, pstrągi łososiowe są hodowane w warunkach sztucznych, gdzie ich dieta często wzbogacana jest o karotenoidy (naturalne barwniki roślinne, które pełnią funkcję przeciwutleniaczy i są prekursorami witaminy A), co nadaje mięsu różowawy kolor.
🔍 Ciekawostki językowe: Jak różne narody nazywają pstrąga tęczowego?
Angielski „rainbow trout” – tęczowy pstrąg Znaczenie: Nazwa odnosi się do charakterystycznej tęczowej smugi wzdłuż boku ryby. Ciekawostka: Wędkarze nazywają go czasem „steelhead” (stalogłowy – gdy migruje do morza) lub „redband trout” (pstrąg czerwono-paskowy – odmiana z czerwonymi pasami).
Niemiecki „Regenbogenforelle” – pstrąg tęczowy Znaczenie: Dosłownie „pstrąg tęczowy”, analogicznie do angielskiego odpowiednika. Regionalne warianty: W Austrii bywa nazywany „Lachsforelle” („łososiowy pstrąg” – gdy jest karmiony karotenoidami, który barwi skórę i mięso ryby na pomarańczowo).
Hiszpański „trucha arcoíris” – tęczowy pstrąg Znaczenie: „Arcoíris” oznacza „tęczę”. Ciekawostka: W Meksyku określa się go też „trucha plateada” („srebrny pstrąg” – gdy traci jaskrawe kolory w głębokiej wodzie).
Japoński „ニジマス” (nijimasu) – tęczowy pstrąg Znaczenie: „Niji” = tęcza, „masu” = pstrąg. Kultura: W Japonii pstrąg tęczowy symbolizuje wytrwałość, jako ryba hodowana w górskich strumieniach.
Polski „pstrąg tęczowy” – tęczowy pstrąg Znaczenie: Nazwa nawiązuje do angielskiego „rainbow trout”. Potoczne określenia: Wędkarze używają nazw „amerykaniec” (od pochodzenia z Ameryki Północnej) lub „tęczak”. Pierwsze zarybienia: Pstrąg tęczowy został sprowadzony do Polski w latach 1881–1889. Wymiar: W Polsce pstrąg tęczowy nie dorasta do takich rozmiarów jak w Ameryce, gdzie może osiągać nawet ponad 10 kg. W polskich warunkach jego rozmiary są znacznie mniejsze, co wynika z różnic w środowisku i dostępności pokarmu.
Dodatkowa ciekawostka: W nazwie łacińskiej (Oncorhynchus mykiss) człon Oncorhynchus oznacza „haczykonos” (od kształtu szczęki u dorosłych samców), a mykiss pochodzi z języka Indian Czirokezów – pierwotnej nazwy lokalnych pstrągów.
Nazwy pstrąga tęczowego w innych językach:
Francuski – truite arc-en-ciel (tęczowy pstrąg)
Włoski – trota iridea (tęczowy pstrąg)
Norweski – regnbueørret (tęczowy pstrąg)
Szwedzki – regnbågsöring (tęczowy pstrąg)
Duński – regnbueørred (tęczowy pstrąg)
Holenderski – regenboogforel (tęczowy pstrąg)
Portugalski – truta-arco-íris (tęczowy pstrąg)
Grecki – πέστροφα ουράνιου τόξου (pestrofa ouraniou toxou – tęczowy pstrąg)
Turecki – gökkuşağı alabalığı (tęczowy pstrąg)
Fiński – kirjolohi (tęczowy pstrąg)
2. Występowanie
Introdukcja w Polsce: Pstrąg tęczowy został introdukowany do Polski w XIX wieku, ale warto dodać, że jego naturalne środowisko to Ameryka Północna, a konkretnie zlewiska Oceanu Spokojnego. W Polsce nie ma stabilnych populacji dzikich pstrągów tęczowych, a większość osobników pochodzi z hodowli lub zarybień.
Pierwsze udokumentowane zarybienia pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss) w Polsce miały miejsce w latach 1881–1889. Ryba ta została sprowadzona z USA i Niemiec jako gatunek hodowlany, ceniony ze względu na szybki wzrost, odporność na różne warunki środowiskowe oraz walory smakowe.
Kto organizował zarybienia? Za introdukcję odpowiadały głównie:
Pruskie i austriackie władze rybackie (Polska była wówczas pod zaborami),
Towarzystwa Rybackie (np. Galicyjskie Towarzystwo Rybackie),
Prywatne hodowle (w tym majątki ziemskie).
Gdzie go po raz pierwszy wpuszczono? Pierwsze zarybienia przeprowadzono w:
Dolinie Dunajca (hodowle w okolicach Nowego Sącza i Tarnowa),
Rzekach Pomorza (np. Wieprza, Słupia) – pod kontrolą pruskich zarządów rybackich,
Stawach hodowlanych na Śląsku i w Wielkopolsce.
Dlaczego akurat te rejony?
Dunajec i Karpaty – zimna, dobrze natleniona woda, idealna dla pstrągów.
Pomorze i Śląsk – rozwinięte gospodarstwa rybackie pod zarządem niemieckim, zapewniające odpowiednie warunki hodowlane.
3. Opis
Rozmiary: Pstrąg tęczowy może osiągać długość do 120 cm (a nie 145 cm) i masę do 20 kg (a nie 23 kg). W hodowli rzadko osiąga takie rozmiary, zwykle jest mniejszy.
Ubarwienie: Różowa wstęga wzdłuż linii bocznej jest charakterystyczna, ale może być mniej widoczna u osobników hodowlanych.
4. Rozród
Tarło: Tarło pstrąga tęczowego w naturalnych warunkach odbywa się zwykle od grudnia do maja, ale w hodowli może być kontrolowane przez warunki środowiskowe.
Ilość ikry: Samice mogą złożyć do 2000-3000 jaj, ale nie zawsze wszystkie są zapłodnione.
5. Znaczenie gospodarcze
Hodowla: Pstrąg tęczowy jest rzeczywiście ceniony w akwakulturze, ale warto dodać, że jego hodowla wymaga odpowiednich warunków, takich jak czysta woda i kontrola temperatury.
6. Zdrowotne korzyści
Kwasy omega-3: Mięso pstrąga tęczowego jest bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, ale warto zaznaczyć, że ich zawartość może się różnić w zależności od diety ryby (np. w hodowli).
7. Gatunek inwazyjny
Inwazyjność: Pstrąg tęczowy jest uważany za gatunek inwazyjny w wielu regionach, gdzie został introdukowany. Może konkurować z rodzimymi gatunkami ryb o zasoby i stanowić zagrożenie dla lokalnych ekosystemów. W niektórych krajach istnieją przepisy, które zabraniają wypuszczania złowionych pstrągów tęczowych z powrotem do wody.
8. Środowisko życia i hodowla
Temperatura: Optymalna temperatura dla wzrostu pstrąga tęczowego wynosi 12-18°C, a nie 8-18°C. Temperatury powyżej 20°C mogą być szkodliwe dla ryb.
Systemy hodowlane: Pstrąg tęczowy jest hodowany zarówno w systemach przepływowych, jak i RAS (Recirculating Aquaculture Systems), ale wymaga dobrej jakości wody i odpowiedniego natlenienia.
9. Drapieżnictwo
Dieta: Pstrąg tęczowy jest drapieżnikiem, ale w hodowli jego dieta może być kontrolowana i opierać się na paszach przemysłowych.
Gatunek ryby z rodziny łososiowatych. Często introdukowany w celach hodowlanych lub rekreacyjnych, co może negatywnie wpływać na populacje rodzimych ryb. W łowiskach ogólnych ryby nie należy wypuszczać z powrotem do łowiska, Jest to gatunek inwazyjny należy go po złowieniu natychmiast uśmiercić.
