Brzana (Barbus barbus l.), znana także jako barbel, to gatunek słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych. Jej występowanie obejmuje dorzecza wielu rzek w Europie, takich jak Loara, Rodan, Ren, Dunaj, Łaba, Odra, Wisła, Niemen, Dniestr i Dniepr, a także Półwysep Iberyjski. Jest to ryba wyłącznie słodkowodna, choć została introdukowana we Włoszech i Maroku.
Charakterystyka Morfologiczna
Brzana charakteryzuje się długim, niskim i walcowatym ciałem. Jej otwór gębowy jest dolny, wysuwany i wyposażony w dwie pary wąsików. Oczy tej ryby są nieco skierowane ku górze. Płetwa ogonowa brzany jest głęboko wcięta, a ostatni promień płetwy grzbietowej jest twardy i gruby. Ubarwienie brzany jest zazwyczaj oliwkowozielone lub ciemnoszare na grzbiecie, z jaśniejszymi bokami i białym brzuchem. Płetwy grzbietowa i ogonowa mają szare zabarwienie z ciemniejszym obrzeżeniem, natomiast pozostałe płetwy są czerwonawe.
Zachowanie i Dieta
Brzany są rybami typowo rzecznymi. Preferują miejsca o twardym, kamienistym lub kamienisto-żwirowym dnie oraz szybkim nurcie. Osobniki młode zazwyczaj przebywają bliżej brzegu, podczas gdy starsze egzemplarze przemieszczają się w głównym nurcie, w głębszych partiach rzeki. Ich dieta składa się głównie z larw owadów wodnych, kiełży, mięczaków i skąposzczetów, a rzadziej spożywają małe ryby.
Tarło i Rozmnażanie
Samce brzany dojrzewają płciowo w wieku 2 lub 3 lat, podczas gdy samice dojrzewają w wieku 4-5 lat. Tarło odbywa się etapami od maja do sierpnia, w temperaturze wody wynoszącej 15-18 °C, na piaszczystym lub kamienistym podłożu w płytkiej wodzie. Na grzbiecie i głowie samców pojawia się wysypka tarłowa. Ikra brzany jest trująca, a po wykluciu młode brzany mają około 9 mm długości.
Znaczenie Gospodarcze i Ochrona
Brzana, choć czasem jest łowiona na wędkę, szczególnie wędkę na grunt, spławik oraz spinning, nie jest obecnie gatunkiem o znaczeniu gospodarczym. Jednak jej piękne ubarwienie i walory wędkarskie sprawiają, że jest ceniona przez wielu wędkarzy. Warto jednak pamiętać, że mięso brzany w okresie tarła może być trujące.
W celu ochrony zasobów rybnych, ustalono okres ochronny dla brzany, który trwa od 1 stycznia do 30 kwietnia. Wymiary ochronne należy szukać w okręgowych regulaminach.
Brzana to fascynujący gatunek ryby, którego obecność w rzekach i potokach Europy wpływa na różnorodność biologiczną tych ekosystemów.
