Kolejny gatunek inwazyjny, pochodzący aż z Australii, został odnotowany u naszych zachodnich sąsiadów. Mowa o Caenoplana variegata, mięsożernym płazińcu, który niedawno został wykryty w Niemczech a wcześniej w Hiszpanii. Pierwsze stwierdzenie jego obecności miało miejsce w Nordrhein-Westfalen, w ogrodzie niedaleko Mönchengladbach. Co niepokojące, populacja ta przetrwała zimę 2023/2024, co sugeruje, że gatunek ten może się tam zadomowić i rozmnożyć, a następnie rozprzestrzenić się również do Polski.
Czym jest Caenoplana variegata?
Caenoplana variegata to gatunek mięsożernych płazińców pochodzący z Australii. Płazińce są uważane za niemal niezniszczalne. Wydzielają przez skórę trujący śluz, przez co stają się niejadalne dla potencjalnych drapieżników i nie mają naturalnych wrogów. Ponadto ich niezwykła zdolność do regeneracji sprawia, że są odporne na mechaniczne uszkodzenia ciała – jeśli jednego robaka przetniemy na pół, po prostu wyrastają z niego dwa nowe. Jako gatunek inwazyjny mogą stanowić poważne zagrożenie dla lokalnej bioróżnorodności, rolnictwa i ogrodnictwa. 
Główne zagrożenia związane z obecnością Caenoplana variegata w Europi.
1. Zagrożenie dla rodzimej fauny
Drapieżnictwo: Caenoplana variegata żywi się bezkręgowcami, takimi jak ślimaki, dżdżownice i owady. W Europie może konkurować z rodzimymi gatunkami płazińców i innych drapieżników, co prowadzi do zmniejszenia populacji pożytecznych organizmów, takich jak dżdżownice, które odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu żyzności gleby.
Zagłada lokalnych gatunków: Inwazyjne płazińce mogą przyczyniać się do spadku liczebności lub nawet wyginięcia rodzimych gatunków bezkręgowców, zwłaszcza w ekosystemach już pod presją innych czynników, takich jak zmiany klimatu czy utrata siedlisk.
2. Zakłócenie równowagi ekosystemów
Zmiana struktury ekosystemu: Obecność w Europie Caenoplana variegata może prowadzić do zaburzenia łańcuchów pokarmowych rodzimych gatunków. Wpłynie z pewnością na populację dżdżownic bez, których drastycznie spadnie jakość gleby, co z kolei bezpośrednio wpłynie na rośliny i inne organizmy zależne od zdrowego ekosystemu glebowego.
Konkurencja z rodzimymi gatunkami: Gatunek ten może konkurować z rodzimymi płazińcami o pokarm i przestrzeń życiową co w konsekwencji może doprowadzić do jego dominacji.
3. Zagrożenie dla rolnictwa i ogrodnictwa
Uszkodzenia upraw: Chociaż Caenoplana variegata nie żywi się bezpośrednio roślinami, jego obecność może wpływać na uprawy poprzez redukcję populacji dżdżownic, co prowadzi do pogorszenia jakości gleby i spadku plonów.
Kontrola biologiczna: Płazińce te mogą polować na pożyteczne bezkręgowce wykorzystywane w rolnictwie do zwalczania szkodników.
4. Rozprzestrzenianie się na inne kraje
Szybka ekspansja: Caenoplana variegata łatwo rozprzestrzenia się na nowe obszary, szczególnie gdy są przenoszone z roślinami doniczkowymi. Ostatnio zaobserwowano jednego osobnika w piórach przewożonej papugi. Wilgotne i ciepłe warunki sprzyjają jego rozwojowi.
Transport przez człowieka: Płazińce mogą być przypadkowo przenoszone przez ludzi wraz z roślinami, glebą lub narzędziami ogrodniczymi.
5. Brak naturalnych wrogów
W Europie Caenoplana variegata nie ma naturalnych drapieżników kontrolujących jego populację, co umożliwia szybkie rozmnażanie i kolonizację nowych obszarów.
6. Potencjalne zagrożenie dla zdrowia publicznego
Chociaż Caenoplana variegata nie jest bezpośrednim zagrożeniem dla ludzi, jego obecność wpływa na ekosystemy, które są kluczowe dla jakości życia człowieka.
Działania zapobiegawcze i zarządzanie
Aby zminimalizować zagrożenia związane z inwazją Caenoplana variegata w Europie, konieczne są:
Monitoring i wczesne wykrywanie: Regularne badania terenowe w celu identyfikacji nowych ognisk inwazji.
Kontrola rozprzestrzeniania się: Ograniczenie transportu gleby, roślin i materiałów mogących zawierać płazińce.
Edukacja społeczna: Informowanie społeczeństwa o zagrożeniach związanych z tym gatunkiem.
Badania naukowe: Zwiększenie zaangażowania naukowców w badanie biologii i ekologii tego gatunku.
Podsumowanie
Obecność Caenoplana variegata w Europie stanowi potencjalne zagrożenie dla lokalnych ekosystemów oraz bioróżnorodności. Szybkie i skuteczne działania zapobiegawcze są kluczowe dla ograniczenia negatywnych skutków inwazji tego gatunku, także w Polsce. Działania te pozwolą zatrzymać ekspansję Caenoplana variegata, co korzystnie wpłynie na liczebność i żywotność rodzimych dżdżownic. Dżdżownice odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia gleby, m.in. poprzez jej napowietrzanie i przyspieszanie rozkładu materii organicznej, wspierając w ten sposób wzrost roślin. 🐟 Są one również najbardziej rozpoznawalną przynętą wśród wędkarzy. 🌱 Ochrona tych procesów jest niezbędna dla zachowania równowagi ekologicznej. Do walki z tego typu najeźdźcami nie wystarczą sami naukowcy. Przykładowo w Holandii, Francji czy Belgii powstały Projekty Naukowo Obywatelskie (citizen science), w których między innymi obywatele monitorują, zgłaszają i oznaczają na wirtualnych mapach zauważone ogniska rozwoju inwazyjnych gatunków. Jest to niewymiernym atutem w walce z najeźdźcami.
