Polskie Babki – fakty i mity dotyczące gatunku Gobiidae?
Ostatnimi czasy zawodnicy spławikowi czy Feederowi łowiący w wodach Szczecina napotykają problem w odróżnieniu od babek inwazyjnych babek chronionych polskim prawem. W Bałtyku żyją cztery rdzenne gatunki babek (czarna, czarnoplamka, piaskowa i mała) oraz inwazyjne (babka śniadogłowa zwana również byczą, łysa, rurkonosa i rzeczna). Wszystkie rodzime babki podlegają ochronie częściowej obejmującej zakazy: umyślnego zabijania, zabierania ze środowiska naturalnego do domowych akwariów oraz posiadania w trakcie wędkowania czy w domu żywych lub martwych okazów wymienionych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt.
Polskie Babki – fakty i mity dotyczące gatunku Gobiidae
Występowanie w polskich wodach
Przedstawiciele rodziny babkowatych (Gobiidae) są reprezentowani w wodach Polski m.in. przez:
- Neogobius melanostomus (babka bycza),
- Gobius niger (babka czarna),
- Gobiusculus flavescens (babka czarnoplamka),
- Neogobius gymnotrachelus (babka łysa),
- Pomatoschistus minutus (babka mała),
- Pomatoschistus microps (babka piaskowa),
- Proterorhinus semilunaris (babka rurkonosa),
- Neogobius fluviatilis (babka szczupła).
Babka śniadogłowa – bycza (Neogobius melanostomus)
Babka śniadogłowa, babka barczysta, babka bycza, babka obła, babka okrągła, babka krągła, babka kamienna, babka czarnopyska (Neogobius melanostomus) – gatunek dwuśrodowiskowej ryby okoniokształtnej z rodziny babkowatych (Gobiidae), w literaturze polskiej opisywany też jako babka wielkogłowa[a] (Neogobius cephalarges).
Babka śniadogłowa – bycza (Neogobius melanostomus) to inwazyjny gatunek ryby, pierwotnie występujący w przybrzeżnej strefie mórz: Czarnego, Azowskiego, Marmara i Kaspijskiego.
Łowiona jest praktycznie we wszystkich wodach Szczecina i Pomorza.
Babka bycza jest inwazyjnym gatunkiem dla Bałtyku i jego dorzeczy, jest piątym przedstawicielem babkowatych występującym w naszym kraju. Wielkością nie imponuje, osiąga maksymalnie do 25 cm długości i do 350 gram wagi. Jednak na tle naszych rodzimych Babek przedstawia się imponująco. Babka czarna 12 cm., mała 7 cm., czarnoplamka 6 cm., piaskowa 4 cm.
Występowanie – Babka: śniadogłowa, bycza
Strefa przybrzeżna basenów Morza Azowskiego, Czarnego i Kaspijskiego. Wchodzi do wód słodkich. W Polsce jest inwazyjnym gatunkiem obcym. Pierwszy okaz u wybrzeży Bałtyku zanotowano w 1990. Obecnie występuje w Zatoce Gdańskiej, wzdłuż polskiego wybrzeża Bałtyku oraz w dolnym biegu Wisły i Odry oraz jej rozlewiskach.
Żyje na głębokościach do 20 m (w Morzu Kaspijskim do 70 m). Najlepiej rozwija się w wodzie o temperaturze 4–20 °C, choć toleruje zakres temperatur od 0 do 30 °C. Toleruje wody o niskiej zawartości tlenu.
Osiąga 24,6 cm długości. Wzdłuż linii bocznej 49–58 łusek, 31–34 kręgi. W płetwie grzbietowej 7–8 twardych i 12–17 miękkich promieni, w płetwie odbytowej 1 twardy i 9–14 miękkich promieni. W płetwach piersiowych 17–20 promieni. Trze się od IV do IX. Jajorodna, ikrę składa na dnie. Samce opiekują się ikrą i wylęgiem. Żyje maksymalnie do 4 lat. Ryba aktualnie uznana za gatunek inwazyjny. Obecność tego gatunku jest niekorzystna w Morzu Bałtyckim ze względu na jego dietę. Mianowicie babka żywi się pewnym gatunkiem omułka (Mytilus trossulus), w którego ciele akumulują się duże ilości soli metali ciężkich. Do tej pory małż ten nie był zjadany przez inne organizmy. Zjadanie przez babkę przyczynia się do powtórnego obiegu w środowisku metali ciężkich skumulowanych w ciałach omułka. Z dotychczasowych informacji wynika, że w Polsce gatunek ten występuje w wodach Nadmorskiego Parku Krajobrazowego – w morskiej strefie, oraz w rzekach i przymorskich jeziorach (Gardno, Łebsko) Słowińskiego Parku Narodowego. Występuje też w wodach morskich i estuarium Odry w obrębie Wolińskiego Parku Narodowego. Wymienione akweny wytypowano do sytemu ochrony Natura 2000. Gatunek ten jest też obecny w morskich i zalewowych wodach przyległych do Parku Krajobrazowego Mierzei Wiślanej. Według Aladina i in. (2001) N. Babka bycza po raz pierwszy wydostała się poza naturalny zasięg zoogeograficznego występowania w połowie lat 50. XX wieku, kiedy to przypadkowo wraz innym narybkiem zarybiono nią Jezioro Aralski, gdzie najprawdopodobniej w latach 80. wyginął na skutek silnego wzrostu zasolenia wód (Petr i in. 2004). Niewykluczone jednak, że gatunek przetrwał w wyższych odcinkach rzek uchodzących do tego zbiornika.
Początek rozprzestrzeniania się Babki byczej w Europie zauważono w latach 80tych, gdy nieoczekiwanie odnotowano jej obecność w rzece Moskwa (Sokolov w 1989 r.). Był to, jak się przypuszcza, przejściowy etap przenoszenia tego gatunku w rejony Bałtyku. Skóra i Stolarski w 1993 r. wysunęli hipotezę, że do Zatoki Gdańskiej Babka bycza dotarła wraz z wodami balastowymi statków kursujących pomiędzy Morzem Czarnym, Kaspijskim a Bałtykiem w latach 1970 – 1980. W Polsce ryby tego gatunku zaczęto zauważać dopiero wówczas, gdy swymi rozmiarami przerosły podobne do nich rodzime babkowate, jak: babka czarna Gobius niger Linnaeus, babka piaskowa Pomatoschisthus microps i babka mała Pomatoschisthus minutus. Babka bycza z powodzeniem ze środowiska naturalnego wypiera dawniej bardzo popularnego na wędkarskim haczyku Jazgarza zasiedlając jego kryjówki narażając go na łatwy łup dla rodzimych drapieżników.
Cytat
„Mazurscy rybacy apelują do wędkarzy, którym przypominają, że Babka bycza jest gatunkiem inwazyjnym, szkodnikiem i może zagrozić rodzimej ichtiofaunie jezior. Dlatego należy je bezwzględnie usuwać z łowiska. W przypadku złowienia na wędkę takiej ryby, nie wolno wypuszczać jej z powrotem do wody.”
Babka łysa, babka gołogłowa (Neogobius gymnotrachelus)
– gatunek ryby okoniokształtnej z rodziny babkowatych (Gobiidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Babka, wcześniej zaliczanego w randze podrodzaju do Neogobius. Został opisany jako oddzielny rodzaj na podstawie analizy molekularnej.
Zasięg występowania – Babka łysa
Strefa przybrzeżna basenów Morza Azowskiego, Czarnego i Kaspijskiego. W Polsce jest inwazyjnym gatunkiem obcym, zaobserwowanym w połowie lat 90. XX w. Występuje w Wiśle, Odrze, środkowym biegu Bugu i w dolnym biegu Krzny.
Na obszarze naturalnego występowania zasiedla przybrzeżne wody morskie z piaszczystym lub mulistym dnem, wpływa do rzek. W Polsce obserwowana w rzekach z dnem piaszczysto-kamienistym.
Osiąga maksymalnie 16 cm długości. Żywi się skorupiakami, larwami wodnych owadów, wieloszczetami i małymi rybami. Tarło odbywa od kwietnia do lipca.
Opis rozmieszczenia – Babka łysa
Babka łysa wchodzi do ujściowych odcinków dopływów Wisły, np. Bzury, Skrwy Prawej i Wdy. W 2007 potwierdzono, że gatunek ten utrzymuje się w Bugu na odcinku Terespol – Zalew Zegrzyński oraz dolnej Wiśle w Zbiorniku Włocławskim, złowiono ją również w Przekopie Wisły.
Rozmieszczenie regionalne: Bug w środkowym biegu i dolny bieg Krzny od lat 90-tych jest zauważana w Odrze. Nie jest gatunkiem chronionym.
Polskie Babki – fakty i mity dotyczące gatunku Gobiidae
Babka rurkonosa (Proterorhinus semilunaris)
– gatunek babki pochodzącej ze słodkich wód basenów Morza Czarnego i Morza Egejskiego. Niedawno rozprzestrzenił się jako gatunek inwazyjny w Europie Środkowej i Zachodniej.
Siedlisko – Babka rurkonosa
Zamieszkuje obszary słodkowodne. Żyje w regionach z dużą ilością roślinności. Zamieszkują płytkie (mniej niż 5 metrów głębokości), wolno poruszające się wody przybrzeżne. Babka tworzy gniazda pod skałami i kłodami. Agresywnie broni ich. Obecnie gatunek nie rozprzestrzenia się gwałtownie, jednak nadal, może stanowić zagrożenie dla rodzimych gatunków ryb. Rozszerzanie zasięgu tego gatunku obserwowano wcześniej w Dnieprze, gdzie do 1970 roku występował jedynie w jego dolnym biegu. Około roku 1985 zasiedlił Zbiornik Kijowski (Ukraina), a następnie w 2007 odnotowano jego obecność na Białorusi w górnym i środkowym biegu Prypeci.
Odżywianie – Babka rurkonosa
Gatunek jest wszystkożernym. Odżywia się głównie bezkręgowcami i mniejszymi rybami.
Rozród – Babka rurkonosa
Samice żyją do 5 lat, a samce znacznie krócej. Tarło odbywa się kilka razy w roku, co sprawia, że gatunek jest dość płodny. Samce bronią jaj i młodych. Nie jest gatunkiem chronionym.
————————————————-
Babka rzeczna, babka szczupła (Neogobius fluviatilis) – gatunek okoniokształtnej ryby z rodziny babkowatych.
Zasiedla wody słodkie, półsłodkie i słone zlewisk Morza Czarnego, Morza Azowskiego i Morza Kaspijskiego. Introdukowany został w Jeziorze Aralskim. W Polsce jest inwazyjnym gatunkiem obcym, po raz pierwszy zaobserwowanym w Bugu w 1997. Obecnie występuje w dorzeczu Wisły. Obszar występowania gatunku w Eurazji rozciąga się od Kazachstanu i Uzbekistanu aż po kraje bałkańskie.
Osiąga maksymalnie 20 cm długości. Odżywia się głównie skorupiakami. Nie jest gatunkiem chronionym.
Polskie Babki – fakty i mity dotyczące gatunku Gobiidae
Warszawa, dnia 28 grudnia 2016 r.
Poz. 2183
ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA ŚRODOWISKA1)
z dnia 16 grudnia 2016 r.
w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt
Na podstawie art. 49 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134) zarządza się,
co następuje:
GATUNKI ZWIERZĄT OBJĘTYCH OCHRONĄ ŚCISŁĄ, Z WYSZCZEGÓLNIENIEM GATUNKÓW WYMAGAJĄCYCH OCHRONY CZYNNEJ
RYBY PROMIENIOPŁETWE ACTINOPTERYGII JESIOTROKSZTAŁTNE ACIPENSERIFORMES
- jesiotr ostronosy (1) Acipenser oxyrinchus x
KARPIOKSZTAŁTNE CYPRINIFORMES
- koza złotawa Sabanejewia aurata
- strzebla błotna Eupallasella percnurus x
ŁOSOSIOKSZTAŁTNE SALMONIFORMES
498. głowacica – osobniki występujące w dorzeczu Dunaju Hucho hucho
RYBY CEFALASPIDOKSZTAŁTNE CEPHALASPIDOMORPHI ** PETROMYZONTIFORMES
499. minóg morski Petromyzon marinus x
(1) – gatunek, którego dotyczy zakaz, o którym mowa w § 6 ust. 2.
- 6. 1. W stosunku do dziko występujących zwierząt, należących do gatunków objętych ochroną ścisłą oraz częściową, o których mowa w lp. 1–478 i 480–592 w załączniku nr 1 do rozporządzenia oraz w lp. 1–210 w załączniku nr 2 do rozporządzenia, wprowadza się następujące zakazy: 1) umyślnego zabijania; 2) umyślnego okaleczania lub chwytania; 3) umyślnego niszczenia ich jaj lub form rozwojowych; 4) transportu; 1) chowu; 6) zbierania, pozyskiwania, przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków; 7) niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania; 8) niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk lub innych schronień; 9) umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień; 10) zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany lub darowizny okazów gatunków; 11) wwożenia z zagranicy lub wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków; 12) umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca; 13) umyślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego. 2. W stosunku do dziko występujących zwierząt, oznaczonych symbolem (1) w załącznikach nr 1 i 2 do rozporządzenia, wprowadza się dodatkowo zakaz umyślnego płoszenia lub niepokojenia.
Polskie Babki – fakty i mity dotyczące gatunku Gobiidae – Gatunki częściowo chronione w wodach Polski
GATUNKI ZWIERZĄT OBJĘTYCH OCHRONĄ CZĘŚCIOWĄ
Ochrona częściowa – jeden ze statusów ochronnych w ochronie gatunkowej roślin, grzybów i zwierząt. Według Ustawy o ochronie przyrody oznacza ochronę gatunków roślin, grzybów i zwierząt, dopuszczającą możliwość redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich części tylko w określonych przypadkach. Bezprawne jest pozyskiwanie i przetrzymywanie gatunków roślin i zwierząt bez zezwolenia.
W przypadku ochrony częściowej zezwolenia na odstępstwo od zakazów może udzielić regionalny dyrektor ochrony środowiska (regionalny konserwator przyrody). Niektóre gatunki spośród poddanych ochronie częściowej mogą być też za zezwoleniem regionalnego dyrektora ochrony środowiska przedmiotem ograniczonego zbioru do celów zielarskich lub innych celów gospodarczych.
RYBY PROMIENIOPŁETWE ACTINOPTERYGII ŚLEDZIOKSZTAŁTNE CLUPEIFORMES
- aloza Alosa alosa
- parposz Alosa fallax
KARPIOKSZTAŁTNE CYPRINIFORMES
- śliz pospolity Barbatula barbatula
- koza dunajska Cobitis elongatoides
- koza pospolita Cobitis taenia
- piskorz Misgurnus fossilis
- piekielnica Alburnoides bipunctatus
- brzanka Barbus peloponnesius (B. carpthicus, B. meridionalis)
- ciosa – osobniki poza populacją Zalewu Wiślanego Pelecus cultratus
- różanka Rhodeus amarus (Rhodeus sericeus) Dziennik Ustaw – 33 – Poz. 2183
- kiełb białopłetwy Romanogobio albipinnatus 56. kiełb Kesslera Romanogobio kessleri
- kiełb Kesslera Romanogobio kessleri
Polskie Babki – fakty i mity dotyczące gatunku Gobiidae
CIERNIKOKSZTAŁTNE GASTEROSTEIFORMES
- pocierniec Spinachia spinachia
OKONIOKSZTAŁTNE PERCIFORMES
58.babka czarna Gobius niger
Babka czarna (Gobius niger) – ryba z rodziny babkowatych z rzędu okoniokształtnych. Gatunek częściowo chroniony w wodach polskich.
Gatunek morski występujący wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego, europejskich brzegów Oceanu Atlantyckiego, Morza Północnego oraz w zachodnim i południowym Bałtyku. Żyje w pobliżu brzegów (litoral), przy dnie miękkim lub porośniętym roślinami wodnymi. Przebywa zwykle w zacisznych i osłoniętych miejscach. Babka czarna licznie występuje u naszych wybrzeży, lecz nie ma znaczenia gospodarczego. W Polsce podlega częściowej ochronie gatunkowej.
Ciało krótkie, owalne w przekroju, o nieco spłaszczonej części brzusznej. Górna część głowy i grzbiet, aż do nasady pierwszej płetwy grzbietowej, nie są pokryte łuskami. Czasami mogą być tam rozsiane nieregularnie bardzo drobne łuseczki. Reszta ciała jest pokryta dość dużymi łuskami. Linia boczna nie jest widoczna. Występują dwie płetwy grzbietowe, stykające się ze sobą. Pierwsza z nich rozpięta jest wyłącznie na promieniach twardych. Płetwa ogonowa jest duża i jej tylna krawędź jest owalna. Płetwy piersiowe są szerokie i długie. Płetwy brzuszne umieszczone pod i przed piersiowymi są połączone błoną w rodzaj lejka, tworzącego przyssawkę. Przy jej pomocy ryba może przysysać się do przedmiotów leżących na dnie. Głowa babki czarnej jest duża, spłaszczona grzbieto-brzusznie i ma zaokrąglony pysk. Paszcza jest uzbrojona w drobne ząbki. Ryba ta dorasta do długości 15 cm.
Pokarmem ryb tego gatunku są drobne zwierzęta denne (ślimaki, krewetki, kraby, wieloszczety).
Tarło odbywa się od maja do czerwca. Samica składa na roślinach do 25 tys. ziarenek kleistej ikry. Larwy początkowo pelagiczne, później opadają na dno.
W Polsce objęta częściową ochroną gatunkową.
—————————————————————-
59. babka czarnoplamka Gobiusculus flavescens
Babka czarnoplamka (Pomatoschistus flavescens) – gatunek ryby z rodziny babkowatych. objęty częściową ochroną w wodach polskich.
Europejskie wybrzeża Atlantyku, Morze Bałtyckie. W Polsce spotykana licznie wzdłuż zachodniej części wybrzeża.
Babka czarnoplamka – Cechy gatunku
Niewielkie ryby do 6 cm długości. Czarna plama po każdej stronie nasady ogona. U samców podobne plamki występują w okolicy płetw piersiowych. Żywią się drobnymi skorupiakami. Tarło odbywa się od kwietnia do lipca. Ikra ok. 1 mm jest przyklejana do roślin wodnych. Larwy pelagiczne. Dorosłe żywią się zooplanktonem. Bez znaczenia gospodarczego.
W Polsce objęta częściową ochroną gatunkową.
—————————————————————-
60. babka piaskowa Pomatoschistus microps
Babka piaskowa (Pomatoschistus microps) – gatunek ryby z rodziny babkowatych. Bez znaczenia gospodarczego. Objęta częściową ochroną w wodach polskich.
Babka piaskowa – charakterystyka
Ryba morska z rodziny babkowatych podlegająca częściowej ochronie gatunkowej. Jej średnia długość życia wynosi maksymalnie dwa lata.
Zasiedla wody wschodniego Oceanu Atlantyckiego, od Norwegii po Mauretanię, a także zachodnią część Morza Śródziemnego; w tym wody dokoła Wysp Kanaryjskich i Morze Czarne. W Polsce występuje w Zatoce Puckiej. Preferuje wody brachiczne. Zazwyczaj przebywa w mule lub piasku.
Babka piaskowa – Opis
Osiąga do 6,4 cm długości, w Bałtyku do 4 cm. Ilość kręgów wynosi 30-32, płetwa grzbietowa liczy 8-11 promieni. Ubarwienie piaskowożółte lub szarożółte. Na bokach występuje szereg nieregularnych, czarnych plam, często zlewających się i tworzących poprzeczne smugi, ciemne smugi występują także między oczami a kącikami otworu gębowego oraz między nozdrzami a dolną wargą. Żywi się głównie mejobentosem oraz bezkręgowcami.
Babka piaskowa – Rozród
Okres rozrodczy trwa od września do lutego. Pojedyncze jajo w ikrze osiąga średnicę 0,7-1,2×0,65-0,8 mm. Ikra składana jest wewnątrz muszli lub na kamieniu. Samiec pilnuje jej przez 9 dni od złożenia[5]. Dojrzałość płciową babki piaskowe uzyskują po 7 miesiącach do roku, zaś długość życia wynosi 1,6-2 lat.
W Polsce objęta częściową ochroną gatunkową.
—————————————————————-
Polskie Babki – fakty i mity dotyczące gatunku Gobiidae
61. babka mała Pomatoschistus minutus
Babka mała (Pomatoschistus minutus) – gatunek ryby z rodziny babkowatych. Objęta częściową ochroną w wodach polskich.
Europejskie wybrzeża Atlantyku od Norwegii do Hiszpanii, Morze Śródziemne, Morze Czarne i Morze Bałtyckie.
Niewielkie ryby do 11 cm długości. Ubarwienie brunatno-pomarańczowe. Stosunkowo duże oczy, osadzone wysoko i blisko siebie. Pięć ciemnych plam wzdłuż boków.
Występują wzdłuż piaszczystych i mulistych wybrzeży na głębokościach od 4-200 m. Żywią się drobnymi bezkręgowcami (głównie wieloszczety i skorupiaki). Tarło odbywa się latem w płytkich wodach. Samce wabią samice do pustych muszli, gdzie składana jest ikra. Samce pilnują ikry ok. 10 dni, dopóki larwy nie osiągną ok. 3 mm długości. Larwy początkowo pelagiczne. Bez znaczenia gospodarczego.
W Polsce objęta częściową ochroną gatunkową.
—————————————————————-
62. taśmiak długi Lumpenus lampretaeformis
IGLICZNIOKSZTAŁTNE SYNGNATHIFORMES
- wężynka Nerophis ophidion
- iglicznia Syngnathus typhle
SKORPENOKSZTAŁTNE SCORPAENIFORMES
- głowacz białopłetwy Cottus gobio
- głowacz pręgopłetwy Cottus poecilopus
- kur rogacz Myoxocephalus quadricornis
- dennik Liparis liparis
RYBY CEFALASPIDOKSZTAŁTNE CEPHALASPIDOMORPHI MINOGOKSZTAŁTNE PETROMYZONTIFORMES
- minóg ukraiński Eudontomyzon mariae
- minóg rzeczny Lampetra fluviatilis
- minóg strumieniowy Lampetra planeri
W artykule wykorzystano materiały: Wikipedia Wolna Encyklopedia oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z 28.12.2016 r.
